Αντιγόνη και Κρέων, δυο σιωπές #2

Δείτε εδώ το πρώτο μέρος: https://viotiaplus.gr/2025/09/08/i-antigoni-sti-skia-kai-sto-fos-1/69093/. Σε λίγες μέρες το 3ο μέρος.

του Δημήτρη Λάμπρου

Η σκηνική μου ανάγνωση για την Αντιγόνη ξεκινά από τη σιωπή. Αυτή η σιωπή δεν είναι η απουσία ήχου αλλά το βάραθρο όπου συναντιούνται η φρίκη και η απόφαση. Είναι η σιωπή που προηγείται της αναγνώρισης του αναπόφευκτου όπως το λευκό προηγείται του χρώματος πάνω στον καμβά.

Στην Αντιγόνη αυτή η σιωπή γίνεται η αρχή μιας διαδρομής προς τη γνώση. Αλλά η γνώση αυτή δεν έρχεται χωρίς πόνο χωρίς τη σκέδαση των βεβαιοτήτων. Η Αντιγόνη δεν είναι μόνο ένα άψυχο άγαλμα της αρετής. Είναι μια γυναίκα που τρέμει, που αισθάνεται την ανάσα της ανυπαρξίας στον αυχένα της. Η σιωπή που την τυλίγει καθώς κατεβαίνει στον τάφο της είναι γεμάτη νόημα και αντίσταση αλλά και θλίψη για μια ζωή που δεν θα ανθίσει. Πίσω από κάθε λέξη της υπάρχει η σιωπή εκείνου που γνωρίζει το τέλος και συνεχίζει να αντιστέκεται, να προσφέρει τον εαυτό του ως μαρτυρία ενάντια στην άδικη λήθη.

Απέναντί της, ο Κρέων δεν είναι απλώς ο αυταρχικός άρχοντας αλλά η φωνή μιας άλλης σιωπής: της σιωπής του Νόμου που γίνεται κουφός στη φωνή της συνείδησης, που φοβάται την αβεβαιότητα της καρδιάς. Εκπροσωπεί τη λογική της τάξης, της ρτομακτικής τάξης των μικροαστών. Αλλά και τον τρόμο ενός ανθρώπου που νομίζει πως μπορεί να εξορίσει τον θάνατο από τη δημόσια σφαίρα. Η σκληρότητά του δεν είναι κακία αλλά το βάρος μιας παγίδας που έστησε ο ίδιος γύρω από την καρδιά του.

Στον Σοφοκλή η Αντιγόνη είναι πολυπρισματική: έχει αμφιθυμίες, φόβους, πάθος που την καίει. Ο μονόλογός της πριν τον τάφο είναι μια κραυγή αγωνίας όχι ψυχρή καταγραφή μιας νίκης. Αυτή η ανθρώπινη φωνή δεν υποβιβάζει το μεγαλείο της -το κάνει ακόμη πιο λαμπρό. Γιατί η θυσία της δεν γίνεται χωρίς κόστος αλλά με πλήρη επίγνωση του τίμηματος που πληρώνει.

Η σκηνή γίνεται, έτσι, ένα κρυφό παρεκκλήσι της αλήθειας. Ο θεατής δεν βλέπει μια αγία σε γυάλινη θήκη αλλά μια γυναίκα που, μέσα από τον φόβο και το πάθος της, αγγίζει κάτι απόλυτο. Βλέπει την αντιπαράθεση δύο κόσμων: του Κρέοντα που χτίζει τείχη από νόμους και της Αντιγόνης που, παρά τον τρόμο που την διαπερνά, προσφέρει τη ζωή της γνωρίζοντας πως όλα έχουν ήδη κριθεί.

Η σιωπή της στο τέλος δεν είναι η σιωπή της τελειότητας αλλά της ολοκλήρωσης. Είναι η σιωπή που αφήνει πίσω της το αποτύπωμα μιας ανθρώπινης σύγκρουσης που θα αντηχεί για πάντα. Γι’ αυτό όταν πέφτει η αυλαία ο κόσμος μένει σε σιγή. Δεν τιμά μια αγία αλλά έναν τρόπο ύπαρξης που έμεινε πιστός στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια μέχρι το τέλος, παρά τον φόβο, παρά τον πόνο που σπαράζει το στήθος.

Η Αντιγόνη δεν πεθαίνει χωρίς να φοβηθεί. Πεθαίνει παρόλο που φοβήθηκε. Και αυτή ακριβώς είναι η υπέρτατη νίκη της: να μετατρέψει τον τρόμο σε φως, την αδυναμία σε δύναμη, τη σιωπή σε κραυγή που θα ακούγεται για αιώνες.