του Δημήτρη Λάμπρου
Η παράσταση της «Αντιγόνης» του Σοφοκλή σε σκηνοθεσία του Ούλριχ Ράσε παρουσιάστηκε στην Επίδαυρο από το Εθνικό Θέατρο με χαρακτηριστικά την περιστρεφόμενη σκηνή, τον αποσπασματικό λόγο και την ηλεκτρονική μουσική. Κατ’ αρχήν η χρήση θεαματικής τεχνολογίας δεν είναι πρόβλημα καθευατό. Το πρόβλημα προκύπτει όταν αυτά τα μέσα υποτάσσονται σε μια μονοδιάστατη ανάγνωση που στερείται της αμφισημίας και της υπαρξιακής αγωνίας του πρωτοτύπου.
Η προσέγγιση του Ράσε επιδιώκει να προσδώσει στην τραγωδία την επίφαση μιας ρεαλιστικής πολιτικής ερμηνείας παρουσιάζοντας τον Κρέοντα ως θεματοφύλακα του κράτους δικαίου και την Αντιγόνη ως σχεδόν αντικοινωνική φιγούρα. Ομως η Αντιγόνη υπήρξε διαχρονικά καρφί στο μάτι κάθε εξουσίας: δεν είναι απλώς μια νέα που αψηφά έναν νόμο αλλά η ενσάρκωση της ατομικής συνείδησης ενάντια στην αυθεντία του κράτους.
Οταν ο Ράσε αποδομεί αυτή την αντίθεση δεν εκσυγχρονίζει το έργο. Το αδειάζει από το τραγικό του νόημα. Η τραγωδία εξαφανίζεται και στη θέση της απομένει ένα ψυχρό, τεχνοκρατικό δράμα δημόσιας τάξης απονευρωμένο από το ηθικό ρίσκο και την εσωτερική σύγκρουση.
Ο Κρέων, για τον Ράσε, δεν είναι πια ο τύραννος που υποπίπτει στην ύβρη αλλά ένας νηφάλιος, ευσυνείδητος διαχειριστής εξουσίας που προσπαθεί να αποφύγει την αιματοχυσία. Πρόκειται για προφανή και σκόπιμη παρερμηνεία. Αν σκηνικά δικαιώσεις τον Κρέοντα δεν ερμηνεύεις τον Σοφοκλή -τον υπονομεύεις.
Και το χειρότερο; Υπονομεύεις την ίδια την τραγική σκέψη: αυτή που μας καλεί να σταθούμε ανάμεσα σε αντίρροπες δυνάμεις, να ακούσουμε και τις δύο πλευρές, να βιώσουμε το αδύνατο της απόλυτης λύσης.
Η πολιτική ανάγνωση του Ράσε δεν είναι τέχνη. Δεν είναι αναμέτρηση δεν είναι ερμηνεία. Είναι συγκατάθεση, είναι συμβιβασός με την τυραννία, είναι η συναίνεση που επιδιώκει κάθε εξουσία. Και η συναίνεση με την εξουσία –εκτός των άλλων-δεν συγκινεί, το πολύ να πάρει μια επιχορήγηση.
