του Δημήτρη Λάμπρου
Το Νι είναι το δέκατο τρίτο γράμμα της ελληνικής αλφαβήτου και φέρεται να προέρχεται από το φοινικικό γράμμα Νουν, που στην γλώσσα αυτή σήμαινε ψάρι. Το ν’ στο ελληνικό σύστημα αρίθμησης αντιπροσωπεύει το 50.
Ισως είναι ιδέα μου, αλλά για λίγα γράμματα έχει υπάρξει τέτοια συζήτηση όση για το Νι. Από τους Ιππότες της Ελεεινής Τραπέζης που διάνθισαν με την υψηλή τέχνη της ειρωνείας τη νιότη μας και όπου οι Ιππότες που λένε Νι –Knights Who Say Ni!- τρόμαξαν ολόκληρο βασιλιά Αρθούρο έως το Νιι και το Λιι του βορειοελλαδικού ιδιώματος της νέας ελληνικής… κι από το “με το Νι και με το Σίγμα” έως τις παράδοξες θεωρίες περί οξυγόνωσης του εγκεφάλου όταν το προφέρουμε, το Νι πρωταγωνιστεί σε πάμπολλες συζητήσεις.
Θέλετε στα μαθηματικά; Το ν στην άλγεβρα συμβολίζει τη νιοστή δύναμη, την ακατανίκητη ή την απροσδιόριστη -που είναι το ίδιο τελικά. Στην καθημερινότητα, το Νι των νέων οδηγών, στη χημεία το Ν του τόσο ζωτικού αζώτου. Στην πολιτική; Αρκεί να πούμε ότι το ελληνικό, παρακαλώ, γράμμα «ν» αποτελεί στη Γαλλία το σήμα της παράταξης που με αρχηγό τον Ζαν Λικ Μελανσόν διεκδικεί την πλειοψηφία στο κοινοβούλιο στις εκλογές που θα διεξαχθούν τον ερχόμενο Ιούνιο. Σύμφωνα με το επιτελείο του Μελανσόν το «ν» επελέγη διότι στα ελληνικά παραπέμπει στο «νέο», ενώ ως σχήμα παραπέμπει στο σήμα της νίκης.
Ομως η σημαντικότερη συζήτηση για το Νι στην Ελλάδα διεξάγεται για το πότε ως τελικό γράμμα μιας λέξης παραμένει ή χάνεται. Και κυρίως στα άρθρα (οριστικό και αόριστο) αρσενικού γένους. Παράδειγμα. Είναι σωστό το “Ρώτησα το Γιώργο;” ή θα γράψουμε “Ρώτησα τον Γιώργο”;
Στα δελτία Τύπου που φτάνουν στο viotiaplus.gr η κατάσταση είναι όπως πάντοτε μικτή, πρόχειρη, πράγμα που παραπέμπει σε μια λειτουργικά αγράμματη κοινωνία. Αλλά και στο ρεπορτάζ στα σχολεία, σε καθηγητές και μαθητές, φαίνεται ότι επικρατεί μια σύγχυση που σίγουρα έχει τις αφορμές της στις αλλεπάλληλες -όλες αποτυχημένες- εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις αλλά και σε μια υπερβολική ραθυμία.
Το ξεκαθαρίζουμε εδώ λοιπόν:
Σύμφωνα με τη διδασκόμενη νεοελληνική γραμματική το τελικό -ν διατηρείται πάντα, δηλαδή ανεξάρτητα από τον φθόγγο που ακολουθεί, «στον ενικό του αρσενικού οριστικού και αόριστου άρθρου (τον, έναν), για να αποφεύγεται η σύγχυση με το ουδέτερο οριστικό και αόριστο άρθρο (το, ένα)», στην προσωπική αντωνυμία του τρίτου προσώπου αυτόν και τον, στο άρθρο των, καθώς και στο επίρρημα σαν.
Για το θηλυκό οριστικό άρθρο την, η προσωπική αντωνυμία του τρίτου προσώπου αυτήν και την και τα μόρια δεν και μην «διατηρούν το τελικό -ν όταν η λέξη που ακολουθεί αρχίζει από φωνήεν ή από τα σύμφωνα κ, π. τ τα δίψηφα μπ, ντ, γκ και τα διπλά ξ, ψ». Οι λέξεις αυτές, δηλαδή, χάνουν το τελικό -ν, όποτε η επόμενή τους λέξη αρχίζει από τα «σύμφωνα: β, γ, δ, ζ, θ, λ, μ, ν, ρ, σ, φ, χ.
Γράφουμε δηλαδή επίσημα και ανεπίσημα αλλά ορθά: τον Γιώργο και όχι το Γιώργο, τον δρόμο και όχι το δρόμο.
Γράφουμε τη δασκάλα και όχι την δασκάλα, τη λίμνη και όχι την λίμνη.
Ορίστε και η σελίδα από την Γραμματική Ε’ και Στ’ Δημοτικού από εδώ : http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2009/Grammatiki_E-ST-Dimotikou_html-apli/index_B4e.html.
Παλαιότερα είχε καταργηθεί το τελικό Νι στην αιτιατική του αρσενικού. Πραγματικά στην τρίτη, αναθεωρημένη έκδοση του 1978 της Μικρής Νεοελληνικής Γραμματικής του Μανόλη Τριανταφυλλίδη -και στις εφεξής ανατυπώσεις της- αναφορικά με το τελικό -ν προβλεπόταν ότι: «το άρθρο τον, την, το αριθμητικό και αόριστο άρθρο έναν, η τριτοπρόσωπη προσωπική αντωνυμία την και τα άκλιτα δεν, μην. 1. Φυλάγουν το τελικό ν, όταν η ακόλουθη λέξη αρχίζει από φωνήεν ή από σύμφωνο στιγμιαίο (κ, π, τ, μπ, ντ, γκ, τσ, τζ) ή διπλό (ξ, ψ)». Αντίθετα: «2. Χάνουν το τελικό ν, όταν η ακόλουθη λέξη αρχίζει από σύμφωνο εξακολουθητικό (γ, β, δ, χ, φ, θ, μ, ν, λ, ρ, σ, ζ)», ενώ φυλάγεται πάντοτε «στο άρθρο των, στην προσωπική αντωνυμία του τρίτου προσώπου τον, καθώς και στο τροπικό επίρρημα σαν».
Από τη ρύθμιση αυτή προήλθε μια ακατανοησία και μια φουρνιά εκπαιδευτικών και μαθητών που παλινδρομούσαν ανάμεσα στο φυσικά και στο καθορισμένα σωστό.
Το 2008 το τελικό Νι στα αρσενικά επανήλθε με τη βαριά βούλα του υπουργείου Παιδείας στη Γραμματική Νέας Ελληνικής Γλώσσας που διδάσκεται στο Γυμνάσιο. Ομως το θέμα δεν είναι αν επανήλθε, αλλά αν 14 χρόνια μετά έχει εμπεδωθεί από εκείνους που φιλοδοξούν να γράψουν στα ελληνικά.
