Οι τόποι και οι άνθρωποι: Αν δεν είχα γεννηθεί στον Ορχομενό

Γράφει η Αγγελική Εκμετζόγλου

Λένε ότι άμα γνωρίσεις τον τόπο θα μάθεις και τον άνθρωπο. Γιατί οι άνθρωποι είναι οι τόποι. Ένα συνεχές μας ορίζει  που διακλαδίζεται ακατάπαυστα, συγκεντρώνεται σε διαφορετικά σημεία, μορφοποιεί και διαμορφώνει και διαμορφώνεται από μεγέθη άνισα και τυχαίες παραμέτρους, υπακούοντας σε ειδικές συνθήκες για να προσλάβει συγκεκριμένη συμπεριφορά. Γι’ αυτό και στον ίδιο πυρήνα συναντιόμαστε βουνά και θάλασσες και δέντρα και λύκοι και άνθρωποι.  Και είναι ο κόσμος της δικής μας εμπειρίας, ο συνειδητός μας κόσμος, η ζωή μας στη μια ανάσα που διαρκούμε ολόκληρη. Είναι ο δικός μας τόπος.

Έτσι, αν δεν είχα γεννηθεί στον Ορχομενό, θα ήμουν ένας άλλος άνθρωπος. Γιατί  δεν θα είχα περπατήσει στο δικό του χώμα, δεν θα είχα αναπνεύσει τη σκόνη του, δεν θα είχα λερωθεί στις λάσπες του. Δεν θα ίδρωνα στις υψηλές θερμοκρασίες του ούτε θα τρυπούσε τα κόκαλά μου η αφόρητη υγρασία του. Δεν θα μεγάλωνα με τον κανόνα της αγροτικής ζωής του κι ούτε θα γνώριζα τη δραστήρια αναστάτωση την περίοδο της ντοματοπαραγωγής  ή του βαμβακιού – τότε που η πόλη μου παρήγαγε. Δεν θα είχα ονειρευτεί στα νερά των πηγών του, που όπως ριγούσαν στον μοσχοβολιστό αέρα δεν ήθελε και πολύ να δεις τις Χάριτες να χορεύουν πάνω τους και να τραγουδούν στα αυτιά σου χρησμούς ζωοδότες. Δεν θα είχα παίξει στο δασάκι της Δραγατσούλας, δεν θα είχα πάρει εντατικά μαθήματα φυσικής ιστορίας από τη γόνιμη  γη του.

Αν δεν είχα γεννηθεί στον Ορχομενό, δεν θα είχα μάθει να ισορροπώ το θαύμα με την καθημερινότητα στην εικόνα της εκκλησίας της Παναγιάς. Ούτε  θα είχα εμβολιαστεί από παιδί με εκείνη την υψηλή δόση ματαιότητας στην τόσο κοντινή θέα του νεκροταφείου που έστεκε ψηλά για να το βλέπω κι όταν δεν το κοιτούσα.  Δεν θα είχα γνωρίσει τον κόσμο μέσα απ’ τις γειτονιές του, που περιδιαβάζοντάς τες ήξερα τι μαγείρεψε η νοικοκυρά, τι παράπονα είχε απ’ τον άντρα της, γιατί τσακωνόταν με το παιδί ή τη γειτόνισσα, αφού τα όρια δημόσιου ιδιωτικού ήταν σχεδόν ανύπαρκτα.  

Δεν θα ήμουν εγώ χωρίς τους αγαπημένους μου, τους συμμαθητές, τις παρέες, τους ανθρώπους που με περιέβαλλαν, δίνοντάς μου στοιχεία να καταγράφω, να διαγράφω, να αγαπώ και να απορρίπτω, ώσπου να εγγραφώ με ένα όνομα κι εγώ. Δεν θα είχα μάθει τον κινηματογράφο από την Οαση ούτε την κοπάνα στο πατάρι της Νάπολης. Και φοβάμαι πως ποτέ δεν θα είχα οργανώσει μαζί με δυο αξέχαστους φίλους την περίφημη εκείνη απαγγελία Μποντλέρ στο αρχαίο θέατρο με θεατή τον νυχτερινό ουρανό στα χρόνια που το μέλλον είχε μόνο φως.

Αν δεν είχα γεννηθεί στον «πολύφερνο» Ορχομενό, δεν θα ζέσταινα τη σκέψη στους μύθους του με την ευκολία του αυτονόητου, ούτε θα ένιωθα τόσο πλούσια  και περήφανα ταπεινή. Και, με όλα αυτά και για όλα αυτά, δεν θα  είχα τόσο μεγάλη επιθυμία να φύγω, για να μπορώ να επιστρέφω, όπως ισόβια γυρίζει κανείς σε έναν καρμικό έρωτα.

Μεγαλώσαμε στον Ορχομενό κι από τον Ορχομενό σ’ ένα βαθμό. Κι αυτός μεγάλωνε μαζί μας. Οι δρόμοι του, τα κτήρια, η αγορά, ο πληθυσμός…. Δεν θέλουμε να νιώθουμε ότι πια μεγαλώνουμε μόνο εμείς. Κι αυτός ο τόπος ο ανοιχτός μένει στάσιμος από την αδιαφορία και την έλλειψη αγάπης. Άλλωστε ανοιχτοί τόποι και κλειστοί -με όλες τις έννοιες- άνθρωποι συνιστά παράδοξο. Ας τηρήσουμε τον νόμο της φύσης. Κι ας τον αγαπήσουμε απ’ την αρχή, όπως ταιριάζει στους ανοιχτούς ανθρώπους των ανοιχτών τόπων. Όπως οφείλουμε, ακριβέστερα.

Οι φωτογραφίες είναι από το Αρχείο του William Woodhouse, στο τέλος του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα.

Ερευνα Δημήτρη Λάμπρου