Γράφει η Ελένη Σουλτάτη
Φιλόλογος/Διδάκτωρ Φιλοσοφίας του ΕΚΠΑ
Κάθε κοινωνία ως σύνολο πράξεων είναι και σύνολο νοημάτων και η ενότητα των πράξεων που την απαρτίζουν κατ’ ανάγκη συνίσταται σ’ ένα κοινό στοιχείο όλων των νοημάτων, σ’ ένα δηλαδή κοινό νόημα. Κατ’ αυτό τον τρόπο η πολιτική τάξη μέσα στον κόσμο της σχετικότητας που επιτάσσει ο ιστορισμός αποκτά απόλυτη αξία ακόμη κι αν δεν υπάρχουν απόλυτα ελεύθερες συνειδήσεις. Τα υποκείμενα της πολιτικής πράξης αξίζουν κατά το μέτρο που είναι φορείς μιας πολιτικής αξιολογίας πραγματώνοντας έτσι το ιδανικό πλαίσιο του πολιτικού γίγνεσθαι, ενώ η ύπαρξη και η διατήρησή τους αποκτά σημασία μόνο από αυτή την ποιότητα. «Ο σύντομος χειμώνας της Ληστοκρατίας» του Δημήτρη Λάμπρου είναι ένα συναρπαστικό ιστορικό μυθιστόρημα που μέσα από τη δράση των προσώπων και την πολιτική ατμόσφαιρα της εποχής που αναβιώνει καταδεικνύει την άρση της πολιτειακής αξιολογίας που συνιστά απαραίτητο όρο της συγκρότησης κρατικής υπόστασης ενός έθνους. Συγχρόνως επιτάσσει με όρους πολιτικής δεοντολογίας την αναγκαιότητα της πολιτικής εξυγίανσης ως sine qua non συνθήκη της κρατικής οργάνωσης που θα εξασφαλίζει την ομοθυμία ως έκφραση της γνήσιας φιλοπατρίας.
Η δράση των μυθιστορηματικών ηρώων δίνεται με ιδιαίτερη παραστατικότητα τόσο στον άξονα του χρόνου όσο και στον άξονα του χώρου. Και ενώ θα μπορούσε κάποιος αναγνώστης να παρασυρθεί από τη γραμμική χρονολογική εξέλιξη των γεγονότων που αιτιακά δημιουργούν αλυσιδωτές επιδράσεις, ο άξονας της γραμμικής αφήγησης δεν εγκλωβίζει τη σκέψη του αναγνώστη, αλλά δημιουργεί το κατάλληλο πλαίσιο για αναστοχασμό. Πίσω από κάθε ενέργεια ενός προσώπου σκιαγραφείται μια ξεχωριστή προσωπικότητα που φέρει τη δική της ηθική υπόσταση και το αξιακό ιδεολογικό της υπόβαθρο. Ο χρόνος νοούμενος ως ιστορικό πλαίσιο τοποθετείται στα μέσα του 19ου αιώνα, στην έκρυθμη χρονική περίοδο κατά την οποία ληστρικές επιδρομές συμμοριών προσπαθούν να ανατρέψουν αποφάσεις πολιτικών κέντρων ξένων δυνάμεων που καπηλεύονται τα ελληνικά ιδεώδη αυθαιρετώντας και υιοθετώντας το δίκαιο της πυγμής.
Ωστόσο ο άξονας του χώρου είναι ακόμη πιο σαγηνευτικός, το γεωγραφικό ανάγλυφο του ηπειρωτικού Στερεοελλαδίτικου χώρου σε συναρπάζει. Ο ληστρικός βίος είναι άγριος, φίλαρχος και απρόβλεπτος, έχει όμως την ομορφιά της ανυπότακτης ελληνικής φύσης που στέκει αγέρωχη σε κάθε ξενική επιβολή και παρέχει καταφύγιο σε κάθε κατατρεγμένο. Η φύση δε λειτουργεί απλά ως καμβάς ανθρώπινων ενεργειών, αλλά λυτρωτικά γιατί παραμένει υπερήφανη και αδούλωτη χωρίς να προδίδει ποτέ τον αγώνα των Ελλήνων για την αποτίναξη κάθε είδους πολιτικού αριβισμού. «Ο σύντομος χειμώνας της Ληστοκρατίας» περιγράφει την πολιτική αποσταθεροποίηση της Ελλάδας καθώς η προδομένη εξέγερση στη Θεσσαλία και την Ήπειρο, η Αγγλογαλλική κατοχή και ο Κριμαϊκός πόλεμος υποδαυλίζουν τα πάθη και συμμορίες λήσταρχων επιχειρούν να παρέμβουν πολιτικά.
Το πολιτικό σύστημα δρώντας παρασκηνιακά υποκινεί τη δράση των ληστών για την ανατροπή της καθεστηκυίας τάξης μέσα σε μια ατμόσφαιρα νοσηρότητας και παρακμής. Συνδράμει τον αγώνα των συμμοριών του Νταβέλη, του Κακαράπη και του Καλαμπαλίκη, όταν τάσσει στο πλευρό τους την πολιτική διπλωματία ενός ευφυούς φοιτητή της Νομικής που διαπνέεται από γνήσια πατριωτικά αισθήματα. Η οργάνωση σχεδίου απαγωγής τέκνων ισχυρού πολιτικού παράγοντα της Χαλκίδας επιτυγχάνει και έχει τον αναμενόμενο αντίκτυπο, ώστε να αποδειχτεί η πολιτική ανεπάρκεια της ξενοκρατούμενης κυβέρνησης, όμως επέρχεται η προδοσία από τους πολιτικούς ιθύνοντες και υποκινητές της απαγωγής. Ο νεαρός φοιτητής και οι ληστές παγιδεύονται από την πολιτική διαφθορά και την εξαχρείωση των συνειδήσεων. Τότε ακριβώς ο έρωτας επιδρά καταλυτικά και σαν από μηχανής θεός λυτρώνει την ανθρώπινη ψυχή και δίνει διέξοδο. Το συναίσθημα ως φυσιολογική έκφανση της ανθρώπινης ψυχής διανθίζει την ορθολογική προσέγγιση των γεγονότων, έτσι ώστε η ηρωική διάσταση των προσώπων να μην απορροφά την ανθρώπινη πλευρά τους.
Οι διεφθαρμένες πολιτικές συνειδήσεις ως αποτέλεσμα της ατομικιστικής θεώρησης της ζωής, η ματαιοδοξία της φιλαρχίας, ο πολιτικός καιροσκοπισμός και εν τέλει η προδοσία σε πολιτικό και ανθρώπινο επίπεδο είναι εκείνα τα στοιχεία που αποδομούν το πολιτικό γίγνεσθαι και απαξιώνουν την έννοια της πολιτικής. Ο κατακερματισμός του ανθρώπινου βίου έτσι όπως προβάλλεται από την απομονωμένη ζωή των ληστών αλλά και των ετερόκλητων πολιτικών συμφερόντων προβάλλει ένα διαχρονικό αίτημα: την πολιτειακή ενότητα. «Ο σύντομος χειμώνας της Ληστοκρατίας» του Δημήτρη Λάμπρου ωθεί τον αναγνώστη σε αβίαστα συμπεράσματα που αφορούν στον πολιτικό του βίο σε κάθε εποχή. Το αίτημα της πολιτειακής ενότητας αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση εξασφάλισης της κοινωνικής συνοχής και ευρυθμίας αρκεί να διαπνέεται από την πίστη στις ίδιες δυνάμεις, στην ίδια την ελληνική ψυχή.
Η δράση των μυθιστορηματικών ηρώων και η σκιαγράφηση της προσωπικότητάς τους δίνεται σε άψογη νεοελληνική γλώσσα που αποδίδει τοπικούς ιδιωματισμούς αλλά και φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά των ληστών. Παράλληλα παρατίθενται μέσω μιας διαλεκτικής διαδικασίας επιχειρήματα που αποδεικνύουν την άρτια οργάνωση της συλλογιστικής πορείας της σκέψης του συγγραφέα. Το δίτομο ιστορικό μυθιστόρημα «Ο σύντομος χειμώνας της Ληστοκρατίας» θέτει το επίκαιρο πάντα θέμα του αξιακού στο πολιτικό γίγνεσθαι. Την ανάγκη για ικανοποίηση του περί δικαίου αισθήματος, την αξιοκρατία στον πολιτικό βίο που αντιμάχεται κάθε είδους κομματική συμφεροντολογία και κυρίως αναδεικνύει την ψευδαίσθηση της ταύτισης της πολιτικής με την ηθική.
