Ρεπορτάζ: Παναγιώτης Βλαχουτσάκος
Από παλιά ήταν γνωστές οι σχέσεις «αγάπης» που διατηρούσαν ορισμένα στελέχη του Υπουργείου Υγείας καθώς και άλλων δημοσίων φορέων με φαρμακευτικές εταιρείες. Αυτό τουλάχιστον προκύπτει από το αποκαλούμενο «ξεχασμένο πόρισμα Σαλμά» που παρουσιάζει σήμερα το zougla.gr.
Μπορεί τα στοιχεία που έρχονται τον τελευταίο καιρό στο φως για τις πρακτικές της εταιρείας Novartis να αποκαλύπτουν ένα μέρος του «πάρτι» που είχε στηθεί μεταξύ κρατικών λειτουργών και φαρμακοβιομηχανιών, οι αρμόδιοι ωστόσο μόνο από τα σύννεφα δεν μπορούν να πέφτουν, καθώς γνώριζαν. Ή τουλάχιστον θα όφειλαν να γνωρίζουν και μάλιστα από καιρό.
Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή…
Το συνέδριο στο Βερολίνο, οι χορηγίες και ο έλεγχος
Κατ’ αρχάς, σημειώνεται ότι για τις σχέσεις φαρμακοβιομηχανιών-στελεχών δημοσίων φορέων, σύμφωνα με πληροφορίες του zougla.gr από αξιόπιστες πηγές έχουν συνταχθεί τουλάχιστον τρία πορίσματα.
Ένα από αυτά είναι και το πόρισμα του Σώματος Επιθεωρητών Υπηρεσιών Υγείας και Πρόνοιας (ΣΕΥΥΠ), το οποίο εκδόθηκε τον Ιανουάριο του 2013 και αφορούσε στον έλεγχο της συμμετοχής περισσότερων από 30 υπαλλήλων του Υπουργείου Υγείας κι άλλων δημοσίων φορέων (διοικητών νοσοκομείων κ.ά.) σε ένα συνέδριο στο Βερολίνο που είχε αντικείμενο το φάρμακο και διεξήχθη από τις 3 έως τις 7 Νοεμβρίου 2012.
Αρχικά, ο έλεγχος για το εν λόγω συνέδριο ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 2012 και περατώθηκε σε λιγότερο από 15 ημέρες! Εντύπωση δεν προκαλεί τόσο ο χρόνος που διήρκεσε η έρευνα όσο οι προτάσεις των ελεγκτών, οι οποίοι, αν και διαπίστωσαν σοβαρές παραβάσεις, δεν ζήτησαν τον πειθαρχικό έλεγχο κανενός εκ των εμπλεκομένων, εκδίδοντας κατά πολλούς ένα πόρισμα-«χάδι». Πόρισμα, που προκάλεσε την αντίδραση του τότε αναπληρωτή Υγείας Μάριου Σαλμά, ο οποίος με έγγραφο που απέστειλε στο ΣΕΥΥΠ χαρακτηρίζει το πόρισμα ως ανεπαρκέστατο και θέτει τον τότε Γενικό Επιθεωρητή του Σώματος προ των ευθυνών του, τονίζοντας ότι η υπόθεση πρέπει να διερευνηθεί σε βάθος, καθώς κάποιοι υπάλληλοι από τους συμμετέχοντες εισηγούνται κρίσιμα θέματα που αφορούν στη φαρμακευτική δαπάνη της χώρας.
Όσον αφορά στο συνέδριο, πρέπει να σημειωθεί ότι πραγματοποιήθηκε από την Ευρωπαϊκή Εταιρεία Φαρμακοοικονομίας και διοργανώθηκε από τον επιστημονικό φορέα ISPOR (International Society for Pharmacoeconomics and Outcomes Research), ο οποίος διαθέτει και ελληνικό τμήμα.
Όπως επισημαίνεται στο πόρισμα, τα έξοδα των συμμετεχόντων καλύφθηκαν από το ελληνικό τμήμα της ISPOR μέσω μιας εταιρείας με το όνομα «Ελληνική Εκπαιδευτική Εταιρεία». Πρόκειται για εταιρεία περιορισμένης ευθύνης, μέτοχοι της οποίας είναι ο σύζυγος της καθηγήτριας Μαρίας Γείτονα και τα δύο παιδιά τους, ενώ ως έδρα της δηλώνονται τα Εκπαιδευτήρια «Κωστέα – Γείτονα» στην Παλλήνη.
Αυτό που προκαλεί ενδιαφέρον και στάθηκε η αφορμή για να ξεκινήσει η έρευνα είναι ότι, όπως διαπιστώθηκε, τα χρήματα για τα έξοδα των συμμετεχόντων προήλθαν από χορηγίες επτά φαρμακευτικών εταιρειών. Τα περισσότερα, δε, από αυτά δόθηκαν από την εταιρεία Novartis και ήταν ύψους 25.000 ευρώ.
Η πράξη αυτή καθαυτή δεν είναι διόλου παράνομη, καθώς είθισται διάφορες εταιρείες να καλύπτουν τα έξοδα τέτοιου είδους συνεδρίων προκειμένου να παρουσιάζουν τις μελέτες τους στον χώρο του φαρμάκου και τα νέα τους προϊόντα. Αυτό που είναι παράνομο και διαπιστώθηκε μέσω του ελέγχου είναι ότι η πλειονότητα των υπαλλήλων και δη ανώτατα στελέχη του Υπουργείου Υγείας με νευραλγικές θέσεις στον τομέα της τιμολόγησης των σκευασμάτων συμμετείχαν στο συνέδριο με… χορηγίες φαρμακευτικών και χωρίς να έχουν ενημερώσει καμία από τις αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου, όπως θα όφειλαν. Και όχι μόνο δεν είχαν ενημερώσει, αλλά στο συνέδριο εκπροσωπούσαν το υπουργείο και μιλούσαν εξ ονόματός του.
Εκπροσωπούσαν το υπουργείο… εν αγνοία του
Για να δούμε, όμως, τι θα έπρεπε να είχε συμβεί ώστε η διαδικασία να είναι νόμιμη και διαφανής. Θα έπρεπε αφενός να ενημερωθεί το υπουργείο από τους συμμετέχοντες τόσο για τη διοργάνωση όσο και για το αντικείμενο αυτής, αφετέρου οι φαρμακευτικές εταιρείες να ενημερώσουν τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΟΦ) τόσο για το ύψος των χορηγιών όσο και για τους επαγγελματίες που επρόκειτο να επωφεληθούν από αυτές. Φυσικά, τίποτα από τα δύο δεν έγινε.
Δηλαδή, ανώτατα στελέχη του υπουργείου συμμετείχαν με χορηγίες φαρμακευτικών εταιρειών σε συνέδριο για τα φάρμακα, μιλούσαν εξ ονόματος του Υπουργείου Υγείας, συζητούσαν για τις τιμές των σκευασμάτων και την ίδια ώρα ο φορέας που εκπροσωπούσαν είχε πλήρη μεσάνυχτα…
Χαρακτηριστική είναι η κατάθεση της κυρίας Ρ.Φ., τότε προϊσταμένης της Γενικής Διεύθυνσης Διοικητικής Υποστήριξης του Υπουργείου Υγείας.
Όταν ρωτήθηκε αν γνώριζε σχετικά με τη συμμετοχή των υπαλλήλων στο συνέδριο οι οποίοι εμφανίζονταν να εκπροσωπούν το υπουργείο, απάντησε ότι δεν είχε ενημερωθεί από κανέναν. Την ίδια απάντηση έδωσε και η προϊσταμένη της Διεύθυνσης Εκπαίδευσης, που είναι αρμόδια να κοινοποιεί τα συνέδρια.
Και διοικητές υπηρεσιών και στελέχη επιστημονικών φορέων
Εδώ ενδιαφέρον έχει να δούμε τι θέσεις κατείχαν τα στελέχη που συμμετείχαν στο εν λόγω συνέδριο, καθώς και τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξαν οι πράξαντες τον έλεγχο.
Στη λίστα, λοιπόν, των συμμετεχόντων συναντούμε τον τότε προϊστάμενο της Διεύθυνσης Φαρμάκων και Φαρμακείων του Υπουργείου Υγείας και μέλος της Επιτροπής Τιμολόγησης και Αποζημίωσης κ. Ν. Κ.
Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι ο κ. Ν.Κ. εκτός από τον θεσμικό του ρόλο ήταν παράλληλα και εκλεγμένο μέλος του Δ.Σ. του ελληνικού τμήματος της ISPOR, του φορέα δηλαδή που διοργάνωσε το συνέδριο.
Όπως επισημαίνεται στο πόρισμα, ο κ. Ν.Κ. συμμετείχε στο συνέδριο ύστερα από ατομική πρόσκληση του προεδρείου της Ispor Ελλάδας κάνοντας χρήση κανονικής άδειας και έχοντας ενημερώσει προφορικά, όπως κατέθεσε, τη Γενική Γραμματεία Δημόσιας Υγείας.
Το σημείο που έχει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι αυτό στο οποίο οι ελεγκτές αναφέρουν ότι: «Με δεδομένο ότι εκ της θέσεώς του, ως Προϊστάμενος της Διεύθυνσης Φαρμάκων και Φαρμακείων του Υπουργείου Υγείας εισηγείται θέματα που επηρεάζουν είτε τη φαρμακευτική αγορά είτε τη φαρμακευτική δαπάνη, θα πρέπει να εξεταστεί από το υπουργείο το σύνολο των αποφάσεων του εν λόγω υπαλλήλου κατά την τελευταία διετία για το ενδεχόμενο ύπαρξης ασυμβιβάστου μεταξύ της θέσης που κατέχει στο υπουργείο ως προϊστάμενος της Διεύθυνσης Φαρμάκων και της θέσης του ως εκλεγμένο μέλος της Ispor Ελλάδας».
Ειδικότερα, όπως σημειώνουν οι ελεγκτές, χρήζει εξέτασης αν με συγκεκριμένες αποφάσεις έχουν προτιμηθεί οι φαρμακευτικές εταιρείες (μεταξύ αυτών και η Novartis). «Ο Ν.Κ. όφειλε να ενημερώσει την πολιτική ηγεσία, να ζητήσει κατευθύνσεις για την υπηρεσιακή εκπροσώπηση του υπουργείου στο εν λόγω συνέδριο και να αιτηθεί εκπαιδευτικής άδειας για την παρακολούθησή του» καταλήγουν.
Παράλληλα, στη λίστα των προσκεκλημένων υπάρχει και το όνομα της κυρίας Δ.Ζ., τότε προέδρου της Επιτροπής Τιμών Φαρμάκων του Υπουργείου Υγείας.
Και σε αυτήν την περίπτωση, εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι η κυρία Δ.Ζ. εκτός από πρόεδρος της παραπάνω επιτροπής είναι και ιδρυτικό μέλος της Ispor Ελλάδας και εμφανίζεται να συμμετέχει στο συνέδριο με προφορική παρουσίαση.
Όπως αναφέρουν οι ελεγκτές, η πρόεδρος της επιτροπής λειτούργησε ως ιδιώτης παρά τη θεσμική της θέση, με την ίδια να καταθέτει ότι δεν όφειλε να ενημερώσει, καθώς είναι συνταξιούχος. Οι ελεγκτές, ωστόσο, επισημαίνουν ότι θα έπρεπε να υπάρξει ενημέρωση λόγω της θέσης της.
Συμμετοχή σε συνέδρια με… προφορικές εντολές
Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει και η περίπτωση μιας ιατρού του ΕΣΥ ονόματι Μ.Β., η οποία εκείνη την περίοδο ήταν συνεργάτιδα της τότε γενικής γραμματέως Δημοσίας Υγείας.
Η υπάλληλος κατέθεσε ότι συμμετείχε στο συνέδριο κατόπιν εντολής της γενικής γραμματέως προκειμένου να την εκπροσωπήσει. Για τη συμμετοχή της, δε, δεν της δόθηκε -όπως θα έπρεπε- η σχετική άδεια παρά μια προφορική απαλλαγή των καθηκόντων της από την προϊσταμένη της.
Οι ελεγκτές στο σημείο αυτό επισημαίνουν ότι το Υπ. Υγείας οφείλει να εξετάσει τη νομιμότητα της απασχόλησης της εν λόγω υπαλλήλου στο υπουργείο με προφορική διάθεση από το Νοσοκομείο «Μεταξά» και τη συμμετοχή της άτυπα σε επιτροπές και ομάδες εργασίας του Υπουργείου Υγείας.
Τέλος, αναφορικά με τους υπόλοιπους εργαζομένους-συμμετέχοντες, οι ελεγκτές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η πλειονότητα εξ αυτών επέλεξε να απουσιάσει από την υπηρεσία με κανονική άδεια, αποφεύγοντας να ζητήσει εκπαιδευτική άδεια σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, και χωρίς να δηλώσει στην υπηρεσία τη συμμετοχή στο συνέδριο, πόσω μάλλον εκείνοι που εκπροσωπούσαν στο εξωτερικό τη συγκεκριμένη υπηρεσία και τη χώρα τους.
Πάντως, πρέπει να διευκρινιστεί ότι, παρόλο που στο εν λόγω πόρισμα υπάρχουν πολύ σοβαρά στοιχεία, αυτό δεν έφτασε ποτέ στο γραφείο κάποιου εισαγγελέα, αλλά μεταβιβάστηκε μόνο στο ΣΔΟΕ προκειμένου να συνεχιστεί η έρευνα.
Το κατώφλι της Εισαγγελίας Διαφθοράς πέρασε την περασμένη Παρασκευή ο βουλευτής της ΝΔ Μάριος Σαλμάς, προκειμένου να καταθέσει στο πλαίσιο της έρευνας για την υπόθεση της Novartis.
Η κατάθεση του κ. Σαλμά θεωρείται σημαντική, καθώς ως αναπληρωτής υπουργός Υγείας επί ΝΔ, το 2012, ήταν ο πρώτος που παρήγγειλε εσωτερικό έλεγχο για μη διαφανείς διαδικασίες στη φαρμακευτική εταιρεία.
Η αρχική εντολή του τότε υπουργού ήταν να ερευνηθεί η υπόθεση εντός 90 ημερών, ωστόσο υποβλήθηκε πόρισμα μόλις οκτώ σελίδων μέσα σε λίγες ημέρες.
Ενημέρωσε την εισαγγελέα διαφθοράς ο Μάριος Σαλμάς
Ο κ. Σαλμάς χαρακτήρισε το πόρισμα «ανεπαρκές και συγκαλυπτικό», και έδωσε εντολή στον γενικό επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης να κάνει έρευνα. Πράγματι, τον Ιανουάριο του 2013 υποβλήθηκε νέο πόρισμα, το οποίο, όμως, φέρεται να μην κατέληξε ποτέ στον εισαγγελέα.
Μετά τη συνάντηση ο κ. Σαλμάς έκανε την ακόλουθη δήλωση:
«Κατά τη διάρκεια της υπουργικής μου θητείας, ακολουθώντας το πρόγραμμα της κυβέρνησής μας, έλαβα μέτρα μεγάλης περιστολής της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης, από 4 δις ευρώ το 2011 στα 2,3 δις ευρώ το 2013. Οι αποφάσεις αυτές περιόρισαν δραστικά τα κέρδη πολλών φαρμακευτικών εταιρειών, μεταξύ των οποίων και της Novartis.
»Με δική μου πρωτοβουλία ενημέρωσα την κυρία Ράικου για να τη διευκολύνω με την εμπειρία μου και τις γνώσεις μου στην έρευνα που διεξάγει».
Στο μικροσκόπιο πολιτικοί και ΜΜΕ
Το σκάνδαλο, που προσομοιάζεται με εκείνο των μιζών της Siemens, λαμβάνει ακόμη μεγαλύτερη έκταση, καθώς -σύμφωνα με διάφορα ΜΜΕ- πακτωλός χρημάτων δινόταν από την φαρμακευτική εταιρεία σε συγκεκριμένα ΜΜΕ, εκδότες και δημοσιογράφους.
Στο κάδρο μπαίνουν 7 πολιτικά πρόσωπα, μεταξύ αυτών και πρώην πρωθυπουργός της περιόδου από τις υπηρεσιακές κυβερνήσεις και της συγκυβέρνησης Σαμαρά-Βενιζέλου μέχρι σήμερα.
Κατά πληροφορίες, φέρεται να δόθηκαν περί τα 25 εκατ. ευρώ σε καθένα από τα προαναφερόμενα ανώτατα στελέχη κυβερνήσεων από την εταιρεία για διευκόλυνση των συμφερόντων της.
Νέα έρευνα για φοροδιαφυγή και ξέπλυμα
Εν τω μεταξύ, νέα έρευνα για φοροδιαφυγή και ξέπλυμα βρόμικου χρήματος διέταξε ο οικονομικός εισαγγελέας Παναγιώτης Αθανασίου, λίγες ημέρες μετά την εντολή έρευνας από την Εισαγγελία Διαφθοράς για τις καταγγελίες περί χρηματισμού 4.500 γιατρών αλλά και κρατικών λειτουργών ώστε να προωθούν τα φάρμακά της.
Η εντολή συνολικού φορολογικού ελέγχου δόθηκε στον επίκουρο οικονομικό εισαγγελέα Γιάννη Δραγάτση και εκτείνεται σε βάθος δεκαετίας, διάστημα για το οποίο θα ανοίξουν τραπεζικοί λογαριασμοί, καθώς πολλά από τα στελέχη της εταιρείας βρίσκονται σε διάφορες λίστες μεγαλοκαταθετών.
