του Δημήτρη Λάμπρου
Ολοκληρώνοντας την τριλογία για την Αντιγόνη είμαστε υποχρεωμένοι να την φέορυμε στο 2025. Είναι δυνατή η στάση της Αντιγόνης σήμερα; Η Αντιγόνη δεν είναι μια μορφή εγκλωβισμένη στη θυμέλη της τραγωδίας. Είναι μια παρουσία που επιστρέφει κάθε φορά που ένας άνθρωπος αποφασίζει να σταθεί απέναντι σε μια εξουσία που απαιτεί υπακοή εις βάρος της συνείδησης.
Η στάση της δεν είναι αναχρονισμός είναι η πιο σύγχρονη απάντηση στην αλαζονεία της δύναμης. Γιατί όπου υπάρχει Κρέων υπάρχει πάντα και η δυνατότητα μιας Αντιγόνης. Ο σημερινός Κρέων δεν φοράει στέμμα ούτε δίνει εντολές από θρόνους. Ενσαρκώνεται μέσα στο απρόσωπο σύστημα, στις ψυχρές λογικές των αριθμών, στην κοινωνική αδιαφορία που βαφτίζεται ρεαλισμός. Είναι η γραφειοκρατία που συνθλίβει τον αδύναμο, ο τεχνοκρατισμός που υπολογίζει τον άνθρωπο ως κόστος ή στατιστικό μέγεθος, τα καθεστώτα που επιβάλλουν τον νόμο του κράτους πάνω από την ηθική, η κοινωνία που αποστρέφει το βλέμμα από τους πρόσφυγες, τους φτωχούς, τους αόρατους νεκρούς της καθημερινότητας. Αυτή είναι η νέα σιωπή του Κρέοντα: η παγερή ψυχρότητα της αδιαφορίας.
Κι όμως μέσα σε αυτό το τοπίο γεννιούνται ξανά οι Αντιγόνες. Δεν φοράνει χλαμύδα ούτε μιλάνε σε χορικά. Στέκονται στους δρόμους με πανό, στα νοσοκομεία με λευκή μπλούζα, στα δικαστήρια με ένα κείμενο που φανερώνει την αλήθεια. Είναι εκείνοι που υπερασπίζονται τον αδύναμο απέναντι στη βία του κράτους ή του χρήματος, οι μάρτυρες συνείδησης που προσφέρουν το ίδιο τους το σώμα ως καθρέφτη της αδικίας, εκείνοι που αντιστέκονται στον μονόλογο της ανάπτυξης, οι πολίτες που λένε όχι στη λογική του συμφέροντος και κρατούν όρθια την αξιοπρέπεια στην εργασία, στην παιδεία, στην υγεία.
Δεν είναι ρόλοι θεατρικοί αλλά πράξεις που ενσαρκώνουν τον ίδιο τραγικό πυρήνα: το όχι στην εξουσία όταν αυτή στραγγαλίζει την ανθρωπιά. Η Αντιγόνη δεν περίμενε ανταμοιβή ούτε τη δικαίωση των πολλών ούτε την εύνοια των θεών. Η πράξη της ήταν αυτοτελής. Το ίδιο και σήμερα. Ο “αντιγονικός” άνθρωπος γνωρίζει ότι μπορεί να χάσει, ότι το σύστημα δύσκολα μετακινείται. Συνεχίζει όμως γιατί αλλιώς θα πρόδιδε τον εαυτό του. Αυτή είναι η διαχρονική ουσία: η πράξη ως μαρτυρία, η υπενθύμιση ότι ο άνθρωπος δεν είναι λογιστικό μέγεθος αλλά πρόσωπο.
Η εποχή μας πλημμυρισμένη από θορύβους και εικόνες έχει ανάγκη όσο ποτέ την Αντιγόνη. Για να μας θυμίσει πώς να στεκόμαστε με αξιοπρέπεια. Γιατί ίσως αυτό είναι το πιο επαναστατικό μήνυμα: ότι ο πολιτισμός δεν χτίζεται με ναι αλλά με την επιμονή εκείνων που, όπως η Αντιγόνη, προτιμούν να χάσουν τα πάντα παρά να σωπάσουν απέναντι στην αδικία.
