του Δημήτρη Λάμπρου
Στις 21 Ιουνίου 1527 πέθανε στη Φλωρεντία ο άνθρωπος που κατάφερε το ακατόρθωτο: να κάνει το όνομά του συνώνυμο μιας από τις πιο παρεξηγημένες αλλά και διαχρονικές πολιτικές έννοιες – του μακιαβελισμού. Ο Νικολό Μακιαβέλι, με τα έργα και τις ιδέες του έθεσε τα θεμέλια για την ρεαλιστική θεώρηση της εξουσίας, προκαλώντας τον θαυμασμό, τον φόβο και ατέλειωτες συζητήσεις μέχρι σήμερα.
Γεννήθηκε το 1469 σε μια Φλωρεντία που έμοιαζε με το απόλυτο reality show της Αναγέννησης. Οι πρωταγωνιστές -Μεδίκοι, Σφόρτσα, πάπες, μισθοφόροι και τυχοδιώκτες -μπαινόβγαιναν στους εξουσιαστικούς θώκους πιο συχνά κι από παίκτες του Big Brother σε βραδιά αποχώρησης. Μέσα σε αυτή τη θάλασσα πολιτικής ίντριγκας ο Νικολό μεγάλωνε μαθαίνοντας λατινικά, ιστορία και -το σημαντικότερο- πώς να παρατηρεί τον κόσμο χωρίς αυταπάτες.
Στα 29 του, το 1498, ανέλαβε γραμματέας της Δεύτερης Καγκελαρίας της Δημοκρατίας της Φλωρεντίας και βρέθηκε στην καρδιά των εξελίξεων: διπλωματικές αποστολές, συναντήσεις με βασιλιάδες και καρδινάλιους, επαφές με τον Καίσαρα Βοργία, τον Πάπα Ιούλιο Β΄ και άλλες καλτ φιγούρες που ήξεραν καλά την τέχνη της εξουσίας. Ο Μακιαβέλι σημείωνε, παρατηρούσε, έβγαζε συμπεράσματα -κι αυτά τα συμπεράσματα έγιναν η βάση για το έργο του. Η Φλωρεντία, όμως, ήταν μια πόλη με γρήγορα γυρίσματα και μεγάλα μίση: κάθε φορά που άλλαζε το κόμμα ή η δυναστεία που κυβερνούσε οι προηγούμενοι πήγαιναν στα αζήτητα.
Οταν οι Μέδικοι επέστρεψαν στην εξουσία το 1512 τον απέλυσαν, τον φυλάκισαν, τον βασάνισαν και τελικά τον εξόρισαν. Εκείνος αποσύρθηκε στο κτήμα του και, μακριά από την πολιτική σκηνή, έγραψε το έργο που θα τον έκανε αθάνατο: Ο Ηγεμόνας. Έναν οδηγό που έδειχνε πώς η εξουσία κατακτιέται, πώς διατηρείται και πώς χάνεται χωρίς ηθικά στολίδια και ωραιοποιήσεις. Ο Μακιαβέλι εξήγησε πώς ο καλός ηγεμόνας δεν πρέπει να είναι καλός -πρέπει να είναι αποτελεσματικός ή με άλλα λόγια «Καλύτερα να σε φοβούνται παρά να σε αγαπούν».
Αν ο Νικολό Μακιαβέλι ζούσε σήμερα, μάλλον θα είχε δύο βασικές επιλογές: Ή να διδάσκει μαθήματα επιβίωσης τύπου «Πώς να μην σε απολύσει ο προϊστάμενος σε πέντε απλά βήματα», ή να γίνει life coach στο TikTok με βίντεο όπως: «5 μακιαβελικές στρατηγικές για να κυριαρχήσεις στο γραφείο (χωρίς να σε καταλάβουν)» «Gaslight, gatekeep, govern: Η τέχνη της εξουσίας σε 30 δευτερόλεπτα» «Ηγεμόνες δεν γεννιούνται γίνονται -και με αυτό το course θα γίνεις κι εσύ»
Και τα σχόλια από κάτω θα έλεγαν περίπου: «Μπρο, αυτό είναι το πιο τοξικό tip που έχω δει αλλά δουλεύει», «Στον ΜακιαβελιΝικο αρέσει αυτό το σχόλιο» «Πες μας και πώς θα της κάνω ghosting» “Loukritiasexbomb left the chat”
Ο Μακιαβέλι πέθανε χωρίς αξιώματα, φτωχός και απογοητευμένος από τη μοίρα του. Αλλά το έργο του έζησε και ζει γιατί κάθε εποχή έχει τους ηγεμόνες της -και κάθε ηγεμόνας, συνειδητά ή όχι, κάτι από τον Νικολό το κουβαλάει .
Κάθε φορά που κάποιος μιλά για εξουσία, συνωμοσία ή ηγεσία, κάπου στο βάθος ακούγεται η φωνή του: «Δεν έχει σημασία αν σε αγαπούν ή σε μισούν. Σημασία έχει να σε υπακούν». Και σε κάθε πολεμικό συμβούλιο ένας ψίθυρος -δικός του- χαράζει την κεντρική γραμμή δράσης: «Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα».
