Του Δημήτρη Λάμπρου
Αν η ατμόσφαιρα είχε φωνή θα έβηχε. Και θα έβηχε δυνατά. Η Ελλάδα πνίγεται στα μικροσωματίδια αλλά οι αρχές -ατάραχες όπως πάντα- συνεχίζουν να μετρούν τα κρούσματα της «κακής τύχης» αντί να αναρωτηθούν μήπως το πρόβλημα έχει να κάνει με τα φουγάρα, τα καυσαέρια και την παντελή έλλειψη σχεδιασμού. Η IQAir μας τρίβει στη μούρη τα στοιχεία: οι μισές πόλεις μας θα μπορούσαν να σερβίρουν οξυγόνο σε μπουκάλι. Τι κάνουν οι υπεύθυνοι; Πιθανότατα βγάζουν δελτία Τύπου για το «όραμά» τους και τις επιτυχίες τους.
Και σαν να μην έφτανε αυτό, οι λύσεις που ακούμε είναι κάτι μεταξύ ευχολογίου και ανέκδοτου. «Θα μειώσουμε την ατμοσφαιρική ρύπανση» λένε, ενώ εγκρίνουν νέα έργα που καταλήγουν να γεμίζουν την ατμόσφαιρα με περισσότερη μαυρίλα. Πού είναι τα μέσα μαζικής μεταφοράς που δεν κάνουν να αισθάνεσαι σαν σαρδέλα; Πού είναι οι χώροι πρασίνου που δεν καταλήγουν σε μπετόν; Πού είναι η σοβαρή πολιτική για τη βιομηχανική ρύπανση, πέρα από κάτι πρόστιμα-χάδια που δεν γνωρίζουμε αν εισπράττονται; Η λύση είναι προφανής: χρειάζονται αυστηρότερα όρια εκπομπών για βιομηχανίες και οχήματα, πραγματικοί έλεγχοι, κίνητρα για πράσινες τεχνολογίες και σοβαρή επένδυση στις δημόσιες συγκοινωνίες ώστε το ΙΧ να πάψει να είναι μονόδρομος.
Το θέμα είναι απλό: όσοι αποφάσεις λαμβάνονται από ανθρώπους που αναπνέουν φιλτραρισμένο αέρα στα κλιματιζόμενα γραφεία τους εμείς θα συνεχίσουμε να εισπνέουμε τοξικό κοκτέιλ και αδιαφορία. Και ξέρετε κάτι; Οι αριθμοί δεν λένε ψέματα. Οι πόλεις μας βυθίζονται στην παρακμή και οι πολίτες πληρώνουν το τίμημα με την υγεία τους. Ώρα να αφήσουμε τις δικαιολογίες και να ζητήσουμε πραγματικές λύσεις – πριν να κυκλοφορήσουμε με μάσκες όχι για ιούς, αλλά για να αντέχουμε τον αέρα που αναπνέουμε.
Μια πρόσφατη έκθεση της ελβετικής εταιρείας IQAir, η οποία ειδικεύεται στην παρακολούθηση της παγκόσμιας ποιότητας του αέρα, εξέτασε τη συγκέντρωση λεπτών σωματιδίων (PM2.5), που θεωρούνται από τους πιο επικίνδυνους ατμοσφαιρικούς ρύπους. Τα σωματίδια PM2.5 προέρχονται από διάφορες πηγές, όπως η καύση ορυκτών καυσίμων, οι πυρκαγιές και οι καταιγίδες σκόνης. Το εξαιρετικά μικρό τους μέγεθος, μόλις το 1/20 του πλάτους μιας ανθρώπινης τρίχας, τους επιτρέπει να διαπεράσουν τις φυσικές άμυνες του σώματος, καταλήγοντας στους πνεύμονες και την κυκλοφορία του αίματος.
Η έκθεση σε αυτά τα σωματίδια μπορεί να προκαλέσει φλεγμονές, αναπνευστικές παθήσεις, χρόνια νεφρική νόσο καθώς και σοβαρά καρδιαγγειακά και νευρολογικά προβλήματα. Μελέτες τα έχουν συνδέσει με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου, εγκεφαλικών επεισοδίων, εμφραγμάτων, αλλά και ψυχικών διαταραχών, όπως η κατάθλιψη και το άγχος.
Η Αλίαρτος, 4η στον σχετικό κατάλογο, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης που προκαλείται από τη χρόνια αδιαφορία, την επικράτηση των συμφερόντων και την έλλειψη περιβαλλοντικού σχεδιασμού. Η παλαιά Εθνική Οδός περνά μέσα από την πόλη φέρνοντας καθημερινά βαρέα οχήματα, ενώ βιομηχανικές εγκαταστάσεις στα όριά της εκπέμπουν ρύπους που επιβαρύνουν την ατμόσφαιρα. Η πολιτεία δείχνει σταθερά απούσα και αφήνει τους κατοίκους να αναπνέουν επικίνδυνο αέρα. Η λύση είναι ξεκάθαρη: πρέπει να γίνει άμεσα παράκαμψη της Εθνικής Οδού, ώστε να μειωθεί η κυκλοφορία βαρέων οχημάτων εντός της πόλης, και να απομακρυνθούν οι βιομηχανίες και βιοτεχνίες από τα όριά της. Αν δεν γίνει αυτό, οι κάτοικοι θα συνεχίσουν να πληρώνουν το κόστος με την υγεία τους.
Σύμφωνα με την ανάλυση της IQAir, οι δέκα περιοχές με τη χειρότερη ποιότητα αέρα είναι:
Ιωάννινα (Ήπειρος)
Πλαγιάρι (Δήμος Θέρμης)
Ελλήσποντος (Νομός Κοζάνης)
Αλίαρτος (Δήμος Αλιάρτου-Θεσπιέων)
Ελευσίνα (Αττική)
Βασιλικά (Νομός Θεσσαλονίκης)
Τρίλοφος (Κεντρική Μακεδονία)
Ορεστιάδα (Νομός Έβρου)
Θεσσαλονίκη (Μακεδονία)
Λυκόβρυση (Βόρειος Τομέας Αττικής)
Αντίθετα, οι περιοχές με τον καθαρότερο αέρα περιλαμβάνουν:
Νέα Ραιδεστός (Δήμος Θέρμης)
Δύο Χωριά (Τήνος)
Βουλιαγμένη (Αττική)
Ρίο (Δήμος Πατρέων)
Άγιος Νικόλαος (Κρήτη)
Σητεία (Ανατολική Κρήτη)
Άγιος Παύλος (Δήμος Νεάπολης – Συκεών)
Ηλιούπολη (Αττική)
Χαϊδάρι (Αττική)
Ηράκλειο (Κρήτη)
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) συνιστά τα ετήσια μέσα επίπεδα συγκέντρωσης PM2.5 να μην ξεπερνούν τα 5 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο. Παρόλα αυτά, σε πολλές ελληνικές πόλεις οι συγκεντρώσεις είναι σημαντικά υψηλότερες κάτι που εντείνει την ανάγκη για λήψη μέτρων βελτίωσης της ποιότητας του αέρα.
Η ατμοσφαιρική ρύπανση αποτελεί μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας και η ανάγκη για βιώσιμες πολιτικές μείωσης των ρύπων είναι επιτακτική. Χρειάζεται μετάβαση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, περιορισμός των ρυπογόνων οχημάτων και δημιουργία περισσότερων χώρων πρασίνου. Δεν υπάρχει άλλη επιλογή. Αν συνεχίσουμε έτσι, το τίμημα θα είναι ακριβό – και μη αναστρέψιμο.
