Του Δημήτρη Λάμπρου
Πέρασμα ανάμεσα στη νότια και στη βόρεια Ελλάδα, σταυροδρόμι ανάμεσα στο Αιγαίο και στο Ιόνιο, η Βοιωτία έχει γίνει θέατρο σημαντικών μαχών και σε πολλές περιπτώσεις κρίσιμων. Στον πόλεμο της Ανεξαρτησίας του 1821, η ιστορική περιοχή έγινε ολοκαύτωμα και στις πολλές γνωστές και άγνωστες μάχες που έλαβαν χώρα στο έδαφός της “διαμαντόπετρα” η Μάχη της Πέτρας. Ήταν η τελευταία μάχη του αγώνα για την ελληνική Ανεξαρτησία και έγινε στις 12 Σεπτεμβρίου του 1829 στην ευρύτερη περιοχή του οικισμού Πέτρα, ανάμεσα στη Θήβα και στη Λιβαδειά. Η θέση είναι και σήμερα οχυρή, πόσω μάλλον τότε που στην πραγματικότητα ήταν μια μικρή στενή διάβαση ανάμεσα στα νερά της λίμνης Κωπαΐδας και στην οροσειρά του Ελικώνα που υψώνεται απόκρημνη στα νότια. Επικεφαλής των ελληνικών δυνάμεων ήταν ο ανιδιοτελής Δημήτριος Υψηλάντης, ο οποίος έκλεισε την αυλαία ενός αγώνα που πριν από 8,5 χρόνια είχε ανοίξει ο αδερφός του Αλέξανδρος με τη διάβαση του Προύθου.
Ήδη από τα μέσα του 1829 η Πελοπόννησος και αρκετά μεγάλο μέρος της Στερεάς Ελλάδας είχαν απελευθερωθεί. Ο Έλληνας κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας, μέσω των υψηλών διπλωματικών του διασυνδέσεων, είχε πληροφορηθεί ότι στη διπλωματική μάχη για την έκταση και επέκταση των ορίων του ελληνικού κράτους οι προστάτιδες Δυνάμεις ενέκριναν μόνο εκείνες τις περιοχές που με τα ελληνικά όπλα είχαν απελευθερωθεί. Η Συνθήκη του Λονδίνου (10 Μαρτίου 1829) προέβλεπε υπό την επικυριαρχία του σουλτάνου ελληνικό κράτος στη γραμμή Αμβρακικού – Παγασητικού απογοητεύοντας τους Έλληνες αγωνιστές, όμως ο Καποδίστριας στάθηκε ανυποχώρητος. Και ήταν το ξέσπασμα του Ρωσοτουρκικού πολέμου ο παράγοντας που άλλαξε τη φορά των πραγμάτων εκπληρώνοντας τις προσδοκίες των αγωνιστών που δεν συμβιβάζονταν με κάτι λιγότερο από την ανεξαρτησία του νέου ελληνικού κράτους.
Τον Αύγουστο του 1829 ο Οθωμανός διοικητής Ασλάν μπέης Μουχουρδάρης ξεκίνησε από τη Λάρισα και χωρίς να συναντήσει αντίσταση μέσα από την καθημαγμένη Στερεά Ελλάδα έφτασε με τον 4.000 στρατό του στην Αθήνα. Αφού ανεφοδίασε τη φρουρά της Ακρόπολης, συγκέντρωσε όλο το πολεμικό δυναμικό που δεν ήταν απαραίτητο και άρχισε την πορεία προς βορρά, για να ενισχύσει τις οθωμανικές δυνάμεις στη Θράκη που υφίσταντο αλλεπάλληλες ήττες από τους Ρώσους. Το συνολικό στράτευμα του Ασλάν μπέη έφτανε τις 7.000, αλλά είχε υπολογίσει χωρίς τον Δημήτριο Υψηλάντη, ο οποίος αφού έμαθε τις προθέσεις των Τούρκων επέλεξε το στενό της Πέτρας για να ανακόψει την πορεία τους και να εξυπηρετήσει τον αντικειμενικό σκοπό του Καποδίστρια, που ήταν η διά των όπλων κατοχή της Στερεάς από τους Έλληνες.
Στις 28 Αυγούστου 3.000 άντρες χωρισμένοι σε τέσσερις χιλιαρχίες εμφανίστηκαν στους πρόποδες του Ελικώνα και επιδόθηκαν στην κατασκευή οχυρωματικών έργων σύμφωνα με το σχέδιο του Δημητρίου Υψηλάντη. Ήταν η πρώτη φορά στη διάρκεια του πολέμου της Ανεξαρτησίας που οι Έλληνες εμφάνισαν τακτικό στρατό στη βάση των μεταρρυθμίσεων του Καποδίστρια που τότε ίδρυσε τον Λόχο των Ευελπίδων. Στις 10 Σεπτεμβρίου του 1829 οι Τούρκοι εμφανίστηκαν στην Πέτρα και στρατοπέδευσαν κοντά στις ελληνικές δυνάμεις. Τα χαράματα της 12ης Σεπτεμβρίου όλοι μαζί επιτέθηκαν εναντίον των ελληνικών οχυρώσεων.
Στην αρχή η μάχη ήταν αμφίρροπη, με τον οθωμανικό στρατό να φτάνει ένα βήμα από την κατάληψη των οχυρωματικών θέσεων. Όμως και μέσα από πολλές μικρές ιστορίες μεγαλείου και ηρωισμού τελικά αποκρούστηκαν και οι Έλληνες όρμησαν με τα γιαταγάνια από τα οχυρά τους και επιχείρησαν να περικυκλώσουν τους Τούρκους. Ακριβώς αυτός ο κίνδυνος περικύκλωσης αλλά και οι επιτακτικές διαταγές της Πύλης για την ανάγκη παρουσίας του οθωμανικού στρατού στη Θράκη προς αναχαίτιση των Ρώσων οδήγησε τους Τούρκους διοικητές να ζητήσουν συνθηκολόγηση στις 13 Σεπτεμβρίου, προκειμένου να περάσουν τα στενά της Πέτρας. Ο Υψηλάντης δέχτηκε με τον όρο να παραδοθεί στους Έλληνες η περιοχή μεταξύ Λιβαδειάς και Θερμοπυλών.
Οι διαπραγματεύσεις ήταν σκληρές, αλλά τελικά η συνθήκη υπογράφηκε ξημερώματα της 14ης Σεπτεμβρίου. Σύμφωνα με αυτή οι Τούρκοι παραχωρούσαν όλη την ανατολική Στερεά Ελλάδα εκτός από τα κάστρα της Αθήνας και της Χαλκίδας. Οι Έλληνες υποχρεούνταν να επιτρέψουν στα εχθρικά στρατεύματα να περάσουν το στενό της Πέτρας χωρίς να τους χτυπήσουν, πράγμα που τηρήθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου 1829. Την ίδια μέρα υπογράφηκε η Συνθήκη της Αδριανούπολης για τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο με ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, γεγονός που είναι κολοσσιαίας σημασίας καθώς σήμανε την ανεξαρτησία του Νέου Ελληνικού Κράτους.
Η Μάχη της Πέτρας δεν ήταν πολυαίμακτη, καθώς σύμφωνα με τις πηγές οι Έλληνες είχαν 3 νεκρούς και οι Οθωμανοί όχι περισσότερους από 100. Όμως αποτελεί μια κορυφαία στιγμή του Αγώνα και γιατί είναι η τελευταία και γιατί πρώτη φορά οι Έλληνες πολέμησαν σε τακτική διάταξη, αλλά και γιατί οι Οθωμανοί πρώτη φορά και αυτοί σε 8,5 χρόνια πολέμου υπέγραψαν συνθήκη συνθηκολόγησης επί του πεδίου της μάχης.
