Γράφει η Στεργιανή-Παναγιώτα Γιαφέντη*
Η ΝΟΣΟΣ είναι ένα παιδί της πανδημίας του κορωνοϊού. Ανήκει σε αυτό το ιδιαίτερο λογοτεχνικό υποείδος που συνηθίζουμε να ονομάζουμε Λογοτεχνία των Πανδημιών (Pandemic Lit). Προσπερνά, ωστόσο, επιδεικτικά τη σημερινή πανδημία, θέτοντας για πρώτη φορά στο κέντρο του κάδρου της νεοελληνικής λογοτεχνίας την Ισπανική Γρίπη του 1918.
Ο Δημήτρης Λάμπρου με τη νέα του νουβέλα κάνει αυτό που γνωρίζει πολύ καλά: στρέφει τον φακό της λογοτεχνικής του πραγμάτευσης στην ελληνική ιστορία και εστιάζει σε υποφωτισμένες ή εντελώς άγνωστες πτυχές της. Στη ΝΟΣΟ, η παγκόσμια υγειονομική κρίση του 1918 και η διαχείρισή της από το μικρό ελληνικό κράτος στο στενό πλαίσιο της
απομακρυσμένης από το αθηναϊκό κέντρο κοινωνίας των Τρικάλων συμβαδίζει με την ανάδειξη του πολιτικού κλίματος της εποχής του εθνικού διχασμού. Αξιοποιώντας την ελευθερία που προσφέρει η μυθοπλασία, ο συγγραφέας αναδεικνύει γεγονότα, ερμηνεύει κοινωνικές συμπεριφορές, θίγει πολιτικές και επιστημονικές στάσεις, ασκεί κριτική και αμφισβητεί ιδεοληψίες και κατεστημένες πρακτικές, κλείνοντας το μάτι στον αναγνώστη που βιώνει σήμερα τη δική του εμπειρία πανδημίας
Με αφηγηματικές ρίζες στην Πανούκλα του Καμύ και την ιατρική προοπτική θέασης της πανδημίας, ο συγγραφέας της ΝΟΣΟΥ εντρυφά στην ελληνική πολιτική ιστορία και κτίζει τη νουβέλα του με κυρίαρχο το διαλογικό στοιχείο, όχημα που της προσδίδει αμεσότητα, λιτότητα και σαφήνεια, πολλαπλασιάζοντας τη δυναμική του λόγου του.
Ο κεντρικός του ήρωας δεν είναι ούτε «αφελής» ούτε «άγιος»· είναι ένας ακέραιος άνθρωπος και γιατρός –θα μπορούσε να είναι ήρωας του Κρόνιν–, πολιτικοποιημένος αλλά όχι φανατικός, επιλέγει τον δύσκολο δρόμο της σύγκρουσης με τα πολιτικά συμφέροντα, τη διεφθαρμένη εξουσία, το ιατρικό κατεστημένο, την ιδεοληψία, την άγνοια και την ευπιστία των απλών ανθρώπων του λαού, σε μια κοινωνία που καταρρέει, καθώς «ο πόνος έχει σκοτώσει τη συμπόνοια».
Στην επικράτεια του ζόφου, στην οποία πρυτανεύει ο θάνατος, ο έρωτας συγκροτεί, παρόλα αυτά, τη δική του χωριστή επικράτεια, διεκδικώντας με σθένος από τη ζωή τη νόμιμη μοίρα Το δίπολο έρωτας – θάνατος διατρέχει τη νουβέλα από την αρχή ως το τέλος, με τον θάνατο να είναι «το φάντασμα του έρωτα», όπως θα έλεγε και ο Οκτάβιο Πας.
Η ανθρωπότητα συμπορεύεται επί χιλιετίες με τους λοιμούς, και η λογοτεχνία από τον Όμηρο, τον Θουκυδίδη και τον Σοφοκλή, έως τον Εμμ. Λιμενίτη, τον Ι. Ρ. Νερουλό, τον Γ. Σουρή και τον Αλ. Παπαδιαμάντη, αλλά και τον Βοκκάκιο, τον Ντίκενς, τον Καμί τον Μάρκες, τον Σαραμάγκου και αρκετούς ακόμη, πιστοποιεί αυτή την τραγική συμπόρευση. Με τη ΝΟΣΟ του ο Δημήτρης Λάμπρου ανατέμνει την ανθρώπινη φύση, αποτυπώνοντας τη γκάμα των συναισθημάτων που γεννά η αναμέτρηση με την φονική γρίπη, αποκαλύπτει την ανεπάρκεια της πολιτικής εξουσίας, αναδεικνύει τις αδυναμίες της επιστήμης, στηλιτεύει την αγυρτεία, την κερδοσκοπία, τον τυφλό φανατισμό και αποτυπώνει τη δοκιμασία των ορίων του μεταφυσικού, καταδεικνύοντας εντέλει την κατίσχυση της φύσης.
Ζώντας στη δυστοπική συνθήκη που διαμόρφωσε για ολόκληρο τον πλανήτη ο Covid-19, και η οποία σηματοδοτεί μία νέα καμπή στην ιστορία της ανθρωπότητας, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι την περίοδο της πανδημίας οι αναγνώστες σε όλο τον κόσμο επιζητούν έργα της Λογοτεχνίας των Πανδημιών προσπαθώντας να κατανοήσουν τη νέα πραγματικότητα. Η ΝΟΣΟΣ αρδεύεται από το σύγχρονο ιστορικό μομέντουμ και αποτελεί μαρτυρία όχι της εποχής που πραγματεύεται αλλά της σημερινής, κατ’ αυτόν τον τρόπο προσφέρει στον αναγνώστη το κατάλληλο όχημα προσομοίωσης, διατηρώντας ταυτόχρονα την επαρκή απόσταση ασφαλείας.
- Η Στεργιανή-Παναγιώτα Γιαφέντη έχει κάνει Παιδαγωγικές Σπουδές στην Προσχολική Ηλικία, είναι απόφοιτος του προγράμματος “Σπουδές στον Ελληνικό Πολιτισμό“ του ΑΠΚΥ και κάτοχος Master στην Ελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία από το ίδιο πανεπιστήμιο.
