Γράφει ο Δημήτρης Λάμπρου
Συμπληρώνονται αυτές τις μέρες 101 χρόνια από τη Μάχη στο Σκρα, μιας από τις σκληρότερες, τις φοβερότερες μάχες του Α’ ΠΠ που εξελίχθηκε σε ελληνικό έδαφος αλλά και μια από τις πιο λαμπρές σελίδες που έγραψε με αίμα ο ελληνικός στρατός στην ένδοξη ιστορία του. Η μάχη του Σκρα εκτός της μεγάλης σημασίας της έχει και μια κρίσιμη λιβαδείτικη διάσταση καθώς πρωταγωνιστής της υπήρξε ο Λιβαδείτης υποστράτηγος Δημήτριος Ιωάννου, διοικητής της Μεραρχίας Αρχιπελάγους.
Τα γεγονότα είναι γνωστά στους μελετητές της Στρατιωτικής Ιστορίας. Ας τα παρακολουθήσουμε με τη ματιά του viotiaplus.gr παραλείποντας τα του Α’ΠΠ, τα του Διχασμού και τις τεχνικές/στρατιωτικές λεπτομέρειες.
Τον Μάρτιο του 1918 οι Γερμανοί σημειώνουν απροσδόκητες επιτυχίες στο Δυτικό Μέτωπο. Νότια του Αράς οι Γάλλοι υποχωρούν και το γαλλικό επιτελείο φοβάται ότι οι Γερμανοί θα κλιμακώσουν την πίεση με τη μετακίνηση στρατευμάτων από το μακεδονικό μέτωπο προς το γαλλικό. Η διαταγή που δίνεται στον στρατηγό Γκυγιομά, τον αρχιστράτηγο των συμμαχικών στρατευμάτων στη Θεσσαλονίκη είναι σαφής: οφείλει να καθηλώσει στη Μακεδονία όλες τις εχθρικές δυνάμεις με κάθε μέσον. Ο Γκιγιομά εκδίδει διαταγές προς όλες τις συμμαχικές στρατιές για ευρείας κλίμακας επιθετικές ενέργειες που εν τέλει πραγματοποιούνται από τον Απρίλιο έως και τον Ιούνιο του 1918. Η μεγαλύτερη και σπουδαιότερη από αυτές, η επίθεση για την κατάληψη της εξέχουσας του Σκρα Ντι Λέγκεν, ξεκίνησε στις 16/29 Μαΐου με σφοδρό κανονιοβολισμό από το συμμαχικό πυροβολικό που συνεχίστηκε ολόκληρη τη νύχτα.
Το Σκρα ντι Λέγκεν, ύψωμα 1096 μέτρων, βραχώδες και απότομο, συνιστά παρατηρητήριο μεγάλης στρατιωτικής αξίας ενώ τα οχυρωματικά έργα στα οποία είχαν προβεί οι Βούλγαροι επιτελείς, ο βαρύς και εξελιγμένος οπλισμός και η προσεκτική επάνδρωσή του με στρατιωτικά τμήματα μεγάλης μαχητικής αξίας καθιστούσαν ακόμη πιο δυσπρόσιτο τον στόχο άλωσής του.
Το σχέδιο των συμμάχων που καταρτίστηκε με ιδιαίτερη προσοχή προέβλεπε ότι το κύριο βάρος της επίθεσης θα έφερε η Μεραρχία Αρχιπελάγους με μέραρχο τον Δημήτριο Ιωάννου. Συνδυαστικά και ανατολικότερα δευτερεύοντα επιθετικά εγχειρήματα θα ανελάμβανε η Μεραρχία Κρήτης και η 122η γαλλική μεραρχία ενώ δυτικά το βάρος θα έφερε η Μεραρχία Σερρών. Βοηθητικό ρόλο με αντιπερισπασμούς ανέλαβαν στους τομείς ευθύνης τους οι Βρετανοί και οι Σέρβοι.
Το πρωί της 17ης Μαΐου ο κανονιοβολισμός του οχυρωμένου Σκρα από το συμμαχικό πυροβολικό βαίνει καταιγιστικός. Και στις 04:55 δίδεται η εντολή της εφόδου καθώς τα κανόνια βάλλουν σε βολή κινητού φραγμού για την προστασία τους πεζικού που ορμά στις εχθρικές θέσεις. Η Μεραρχία Αρχιπελάγους επιτίθεται και με τα τρία συντάγματά της σε σειρά, προσταστευόμενη από την βολή κινητού φραγμού. Δυτικά με το 5ο Σύνταγμα υπό τον Τσιμικάλη. Στα ανατολικά το 6ο Σύνταγμα υπό τον Εξαρχάκο επιτίθεται στην πρώτη γραμμή, με το 3ο τάγμα υπό τον Νικόλαο Πλαστήρα και με το 2ο του Καρακούφη εφεδρεία και το 1ο του Τσίπουρα σύνδεσμο και κάλυψη ανατολικά. Στο κέντρο το 1ο Σύνταγμα Σερρών υπό τον αντισυνταγματάρχη Γεώργιο Κονδύλη υπέστη σημαντικές απώλειες (μάλιστα λόγω της υπερβολικής ορμής της εφόδου δέχθηκε φίλια πυρά πυροβολικού) αλλά δεν ανέκοψε την επίθεσή του.
Εξελίχθηκαν σκηνές απίστευτου θάρρους και από τις δύο πλευρές ενώ σύμφωνα με τον Νεόκοσμο Γρηγοριάδη το 1ο Τάγμα του 5ου Συντάγματος υπό τον ηρωικά πεσόντα στη μάχη ταγματάρχη Βασιλείου Παπαγιάννη είχε την τιμή να πατήσει πρώτο στην κορυφή του Σκρα. Σε όλες τις περιπτώσεις η επίθεση που εκκίνησε στις 04:55 στις 07:00 είχε λήξει με περιφανή νίκη των συμμαχικών στρατευμάτων. Ο Γάλλοι διεκδικούν μερίδιο από την μεγάλη αυτή πολεμική επιτυχία αλλά το πυροβολικό που συνέβαλε στη νίκη δεν κερδίζει τις μάχες. Μόνο το πεζικό έχει αυτή την δυνατότητα κι αυτό ήταν εξ ολοκλήρου ελληνικό –εκτός μιας διλοχίας φλογοβόλων.
Είναι περιττό ίσως να τονιστεί πως οι υπηρεσίες της Μεραρχίας Αρχιπελάγους λειτούργησαν επιθετικά και συντονισμένα παρά τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες με σημαίνοντα τον ρόλο των διαβιβάσεων.
Οι εχθρικές αντεπιθέσεις που εκδηλώθηκαν κατά τη διάρκεια της ημέρας αποκρούονται χωρίς δυσκολία από τις ελληνικές δυνάμεις. Ο απολογισμός της περίφημης μάχης του Σκρα, της ένδοξης για τον ελληνικό στρατό αυτής αναμέτρησης, ενδυναμώνει την άποψη ότι πρόκειται για μια από τις σκληρότερες μάχες που έδωσε ποτέ ο ελληνικός στρατός. Η Μεραρχία Αρχιπελάγους συνέλαβε 1.835 αιχμαλώτους, άφθονο πολεμικό υλικό και 44 πολυβόλα διαφόρων τύπων. Οι απώλειες των ελληνικών όπλων υπήρξαν βαρύτατες: 338 νεκροί μεταξύ των οποίων και ο ταγματάρχης Βασίλειος Παπαγιάννης, 164 αγνοούμενοι και 1.777 τραυματίες ήταν το τίμημα μιας εποποιίας που γράφτηκε στα αφιλόξενα υψώματα του Σκρα ντι Λάγκεν. Ανατολικά της κύριας μάχης η Μεραρχία Κρήτης υπό τον υποστράτηγο Σπηλιάδη επέτυχε κι αυτή τους αντικειμενικούς της στόχους μετρώντας απώλειες 71 νεκρών και 314 τραυματιών ενώ και δυτικά η Μεραρχία Σερρών υπό τον Ζυμβρακάκη πολέμησε γενναία και κάλυψε το 5ο Σύνταγμα της Μεραρχίας Αρχιπελάγους επιτυχώς. Οι απώλειες σε αυτόν το τομέα ανήλθαν σε 32 νεκρούς και 113 τραυματίες.
Η νίκη ήταν πλήρης προκάλεσε κύμα ενθουσιασμού σε ολόκληρη την Ελλάδα που θυμήθηκε τις εποχές των νικηφόρων Βαλκανικών Πολέμων. Οι παράγοντες της μεγάλης επιτυχίας ήταν πολλοί αλλά αποφασιστικό ρόλο διαδραμάτισε το ηθικό των ελληνικών στρατευμάτων. Αψηφώντας όλες τις δυσκολίες. κάτω από καταιγιστικά πυρά και με βαρύτατες απώλειες οι Ελληνες στρατιώτες προχωρούσαν μόνο εμπρός αιφνιδιάζοντας τους αντιπάλους και προκαλώντας τον θαυμασμό των συμμάχων. Η πολεμική κραυγή των Ελληνων στρατιωτών «Αέρα» αντιλαλεί σε ολόκληρη την οροσειρά λέει ο Νεόκοσμος Γρηγοριάδης που υπερβάλλοντας ελαφρώς καταλήγει: «Από όλες τις μάχες πούδωσεν ο Νέος Ελληνισμός ενάντια στους εχθρούς του έως σήμερα μόνον η Εξοδος του Μεσολογγίου είναι ανώτερη σε ηρωισμό».
Η μεγάλη σημασία της νίκης στο Σκρα αφορά κυρίως στην εμπιστοσύνη με την οποία περιβάλλουν πλέον τον ελληνικό στρατό οι Σύμμαχοι και στην κάμψη αντιστοίχως του ηθικού των Βουλγάρων. Ο υποστράτηγος Δημήτριος Ιωάννου γίνεται εθνικός ήρωας και σπεύδει την ίδια ημέρα της νίκης να τηλεγραφήσει στον Ελευθέριο Βενιζέλο: «Η δοθείσα μάχη υπήρξε περίλαμπρος. Εγνώριζον τα στρατιωτικά προσόντα και την φιλοπατρίαν των υπ’ εμέ ανδρών αλλ’ η ταχύτης και η ορμητικότης των στρατευμάτων μας υπήρξε αφάνταστος. Ο εχθρός, προ τοιαύτης ορμής συνετρίβη. Συνέλαβον δε τα τρία υπ’ εμέ Συντάγματα πλεόν των 1700 αιχμαλώτων, περί τα 15 πυροβόλα χαρακωμάτων πολλά μυδραλλιοβόλα και άπειρον υλικό. Είμαι υπερήφανος διότι έχω την τιμήν να διοικώ τοιούτους γενναόυς άνδρας, οίτινες δια της περιφανούς νίκης των προσέθεσαν νέαν σελίδα δόξης εις την ένδοξον ιστορίαν του Ελληνικού Εθνους”.
Συγχαρητήρια επιστολή προς τον Ιωάννου απέστειλε αμέσως και ο αρχιστράτηγος των δυνάμεων της Αντάντ στη Θεσσαλονίκη ο Γάλλος Γκιγιομά.
