Του Νώντα Χαλδούπη
Ηρεμία πριν την καταιγίδα θυμίζουν οι σχέσεις της κυβέρνησης με τους δανειστές και, πρωτίστως, με το Βερολίνο, καθώς η Άνγκελα Μέρκελ υπέστη ταπεινωτική ήττα από το ακροδεξιό κόμμα AfD σε τοπικές εκλογές, γεγονός που εκτιμάται ότι οδηγεί στην οριστικοποίηση της απόφασης των Γερμανών να μπλοκάρουν τη συμφωνία ακόμη και για τα βραχυπρόθεσμα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους, η οποία αναμενόταν αμέσως μετά την ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης.
Η Αθήνα παρακολουθεί με ανησυχία τις πολιτικές εξελίξεις στην Γερμανία, που αναπόφευκτα θα επηρεάσουν αρνητικά τις επικείμενες διαπραγματεύσεις με τους δανειστές για τη δεύτερη αξιολόγηση. Το κύριο πρόβλημα είναι ότι η Γερμανίδα καγκελάριος, που θα μπορούσε να «μαλακώσει» τη γραμμή του υπουργού Οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, έχει «βαρύ» πρόγραμμα τοπικών εκλογικών αναμετρήσεων ως τις εθνικές εκλογές του φθινοπώρου 2017 και, μέχρι στιγμής, οι ακροδεξιοί του AfD καταγράφουν ανησυχητικά υψηλά ποσοστά.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η Μέρκελ σχεδίαζε να ανακοινώσει την απόφασή της να διεκδικήσει τέταρτη θητεία στην καγκελαρία, αλλά ανέβαλε τις ανακοινώσεις και δέχεται πιέσεις από τους Βαυαρούς Χριστιανοδημοκράτες να αποσυρθεί. Σε τέτοιες συνθήκες, ο Β. Σόιμπλε εκτιμάται ότι θα έχει «ελεύθερο χέρι» για να χειρισθεί κατά το δοκούν τις διαπραγματεύσεις με την ελληνική κυβέρνηση και θεωρείται βέβαιο ότι, ακόμη και αν ολοκληρωθεί επιτυχώς η δεύτερη αξιολόγηση, θα «στυλώσει τα πόδια» σε σχέση με την ελάφρυνση του χρέους, ζητώντας να μετατεθούν οι αποφάσεις μετά τις γερμανικές εκλογές.
Αυτό σημαίνει ότι πιθανότατα θα αναβληθεί και η συζήτηση για τους μεσοπρόθεσμους δημοσιονομικούς στόχους (η Αθήνα διεκδικεί να μειωθούν κάτω από το 3,5% του ΑΕΠ μετά το 2018), που είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους.
Η αναμενόμενη γερμανική «τορπίλη» στις διαπραγματεύσεις για το χρέος δεν θα επιτρέψει στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο να εξετάσει τη συμμετοχή του στο τρίτο ελληνικό πρόγραμμα σταθεροποίησης, έστω και με μια συμβολικού χαρακτήρα χρηματοδοτική παροχή. Το Ταμείο θα ασκήσει και πάλι ισχυρή πίεση για να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους, αλλά η πολιτική εμπλοκή στην Γερμανία δεν επιτρέπει αισιοδοξία ότι θα εισακουσθεί.
Πέραν, όμως, από αυτές τις «εισαγόμενες» επιπλοκές πολιτικού χαρακτήρα στις διαπραγματεύσεις, ήδη η ατμόσφαιρα των προκαταρκτικών διαβουλεύσεων είναι αρκετά βαριά, καθώς η ελληνική πλευρά έχει καθυστερήσει την υλοποίηση των 15 προαπαιτούμενων δράσεων για την εκταμίευση του τελευταίου μέρους της προηγούμενης δόσης, ύψους 2,8 δισ. ευρώ.
Στο Eurogroup της Παρασκευής, 9 Σεπτεμβρίου, στην Μπρατισλάβα, ήταν από καιρό γνωστό ότι δεν επρόκειτο να εγκριθεί η εκταμίευση των 2,8 δισ. ευρώ, λόγω των καθυστερήσεων με τα προαπαιτούμενα. Άλλωστε, το χρονικό όριο για αυτή την εκταμίευση είναι στα τέλη Οκτωβρίου. Όμως, σε μια ένδειξη ότι το κλίμα στις σχέσεις με την Γερμανία έχει «βαρύνει», γερμανικές διπλωματικές πηγές φρόντισαν να αφήσουν να «διαρρεύσει» στην Handelsblatt ότι η δόση θα «παγώσει», επειδή η Αθήνα έχει εκπληρώσει μόνο δύο από τα 15 προαπαιτούμενα.
Όσοι παρακολουθούν στενά τις διπλωματικές τακτικές που ακολουθούν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έναντι της Ελλάδας λένε ότι αυτή η «διαρροή» είναι μια ένδειξη της σκλήρυνσης της στάσης του Βερολίνου και εκφράζουν φόβους ότι η θεαματική ενίσχυση του AfD, που έχει πάρει ακραίες θέσεις κατά των προγραμμάτων δανεισμού της Ελλάδας, θα δημιουργήσει πρόσθετα προβλήματα.
Στη συνεδρίαση του Eurogroup είναι πιθανό να πυροδοτήσει εντάσεις το θέμα των τραπεζών, καθώς η κυβέρνηση επιχειρεί να απεγκλωβισθεί από τις διατάξεις του ισχύοντος νόμου για τον ορισμό διοικήσεων στο Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και στις συστημικές τράπεζες, που περιορίζουν δραστικά την επιρροή της στις επιλογές προσώπων.
Μιλώντας γι’ αυτό το θέμα (στην εφημερίδα «Κεφάλαιο»), ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, Γιάννης Δραγασάκης, έκανε λόγο για «διεκδίκηση διορθώσεων και αναθεωρήσεων με συντεταγμένο τρόπο» και τόνισε ότι «τα κριτήρια που έχουν θεσμοθετηθεί υπερβαίνουν κατά πολύ τα κριτήρια (fit and proper) που αναφέρονται στις σχετικές ευρωπαϊκές οδηγίες. Ορισμένα από αυτά είναι προβληματικά και αυτό έχει ήδη φανεί αλλά δεν ομολογείται ανοιχτά. Προσωπικά, δεν έχω καμία αμφιβολία ότι αργά ή γρήγορα θα αλλάξουν. Όπως έχω ξαναπεί, τα κριτήρια αυτά δεν ήταν αποτέλεσμα διαλόγου αλλά επιβολής».
Όμως, αυτή η προσπάθεια αλλαγής «κανόνων παιχνιδιού» έρχεται καθυστερημένα, καθώς η κυβέρνηση έχει ήδη συμφωνήσει (και αποτελεί προαπαιτούμενο για την εκταμίευση των 2,8 δισ. ευρώ) να ολοκληρώσει ως τα τέλη Σεπτεμβρίου τις αλλαγές διοικήσεων. Ως τώρα, η αντίδραση των δανειστών, αλλά και του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού των τραπεζών, σε οποιαδήποτε νύξη περί αλλαγής του νόμου ήταν αρνητική και μένει να φανεί αν ο υπουργός Οικονομικών, Ευκλείδης Τσακαλώτος, θα βρει ευήκοα ώτα στο Eurogroup, στην περίπτωση που επαναφέρει το θέμα για συζήτηση.
Οι δυσκολίες που παρουσιάζονται κάνουν πολλούς παρατηρητές να εκτιμούν ότι η δεύτερη αξιολόγηση θα καθυστερήσει αρκετά. Σύμφωνα με τον οίκο πιστοληπτικής αξιολόγησης Fitch, η ελληνική κυβέρνηση έχει περιθώρια, από ταμειακή άποψη, να κρατήσει ανοικτή τη συζήτηση ως τα τέλη του πρώτου τριμήνου του 2017, ενώ η αξιολόγηση είναι προγραμματισμένο να ολοκληρωθεί ως το τέλος του τρέχοντος έτους.
