Ενόψει του δημοψηφίσματος της Κυριακής, που είναι ένα κομβικό οπωσδήποτε σημείο στην πορεία της ελληνικής πτώχευσης, είναι λογικό πολλές απορίες να έχουν συσσωρευτεί στο μυαλό ενός παραζαλισμένου από τα χτυπήματα λαού. Θα επιχειρήσω να απαντήσω σε μερικά που μου θέτουν οι αναγνώστες, αρχίζοντας από το ίδιο το δημοψήφισμα.
Είναι λοιπόν το δημοψήφισμα διχαστικό; Κατ’ αρχάς το δημοψήφισμα ως τρόπος έκφρασης της λαϊκής βούλησης είναι ό,τι πιο κοντινό υπάρχει στην άμεση δημοκρατία, όπως τη σχεδίασε ο Κλεισθένης και τη μελέτησε ο Κορνήλιος Καστοριάδης. Γι’ αυτό και στις κοινωνικά προηγμένες χώρες, όπως η Ελβετία και οι ΗΠΑ, οι πολίτες καλούνται πολύ συχνά να αποφασίσουν στις κάλπες για τα ζητήματα που τους αφορούν άμεσα. Είναι όμως διχαστικό; Επειδή η διαίρεση στο ερώτημα ενός δημοψηφίσματος είναι κάθετη, με την ανακοίνωσή του κάθε δημοψήφισμα χωρίζει τον λαό σε δύο τμήματα. Όμως αυτό δεν ονομάζεται διχασμός. Αν ήταν έτσι η Ελβετία θα είχε καταρρεύσει υπό το βάρος εμφυλίων πολέμων.
Διχασμός επέρχεται όταν οι δύο παρατάξεις αδυνατούν να συνδιαλλαγούν με δημοκρατικούς όρους τηρώντας τους στοιχειώδεις κανόνες του παραγωγικού διαλόγου και για να πείσουν τους πολίτες καταφεύγουν στην τρομοκράτηση, στη συκοφαντία, στην απειλή. Επιπλέον, διχαστικό γίνεται ένα δημοψήφισμα όταν η μια ή και οι δύο παρατάξεις δεν προτίθενται να σεβαστούν το αποτέλεσμα και όταν οι νικητές δεν σέβονται τους ηττημένους. Τέλος, ο διχασμός, όσο κι αν κάποιοι έχουν συμφέροντα από αυτόν, δεν μπορεί παρά να θεμελιωθεί πάνω σε μια υλική βάση, που την αποτελούν βαθιές οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες, ένδεια και εξαθλίωση, αυθαιρεσία της εξουσίας και μερικοί χρήσιμοι ηλίθιοι.
Αρκετές από τις παραπάνω προϋποθέσεις υφίστανται στην Ελλάδα με έμφαση στους πολλούς χρήσιμους ηλίθιους, όπως με άλλη ευκαιρία έχω σημειώσει, αλλά αυτό φυσικά δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να συκοφαντηθεί ο άμεσος τρόπος έκφρασης της πολιτικής βούλησης του λαού, που αποτελεί τον πυρήνα της σύλληψης και της διεξαγωγής ενός δημοψηφίσματος. Το μόνο αδύναμο σημείο της διαδικασίας είναι ότι για να ψηφίσει κάποιος συνειδητοποιημένα σ’ ένα δημοψήφισμα όπως αυτό της Κυριακής θα πρέπει -ιδεωδώς- να έχει βαθιά ιστορική γνώση τουλάχιστον της ελληνικής ιστορίας και επαρκή κατάρτιση στα σύγχρονα Οικονομικά. Όμως το πρόβλημα του χάσματος της γνώσης είναι ένα πρόβλημα γενικά της δημοκρατικής διαδικασίας που μετά μια μεγάλη συζήτηση καταλήγει ότι αποδεικνύεται πολύ καλύτερο να ερωτάται ο λαός, έστω κι αν είναι ατελώς πληροφορημένος, παρά οι αποφάσεις να λαμβάνονται σε παρασυναγωγές και μυστικές Λέσχες.
